Khi không khí Giáng Sinh tràn về, có lẽ chúng ta đã “khá quen mắt”, nếu không muốn nói là đã “rất quen mắt” với những kiểu mẫu hang đá được “thiết kế” công phu, đa dạng và cực kỳ “lộng lẫy” bởi ngàn muôn ánh đèn cùng rất nhiều phụ kiện. Cứ như một truyền thống đẹp, thói quen đi ngắm Hang đá âm thầm hình thành, khiến cho không ít người hào hứng lưu giữ lấy những khoảnh khắc lung linh bên những Hang đá to xinh.
Lúc ở vùng thấp là như vậy. Tới khi đến ở vùng cao vẫn như thế, và vì vẫn nằm trong tốp “không ít người” kia, nên chị em chúng tôi cũng đã thực hiện một chuyến “vi hành” để vừa tìm đến Hang Belem của người đồng bào Jrai, lại vừa được dịp tiếp xúc, thăm hỏi người dân trong buôn làng. Nơi đây, khuôn thước và chuẩn mực để làm nơi ở của Chúa Hài Đồng được đơn giản hóa đến mức tối đa, y hệt như nếp sống giản đơn của những anh chị em ấy.
Vì là vùng đất mới và lạ, nên dù nhìn thấy những mẫu Hang đá thỉnh thoảng và lác đác mới xuất hiện, lại không cầu kỳ; không khác nhau là mấy, tôi vẫn cảm thấy rất thú vị. Nếu như lúc hỏi các bậc ‘tiền bối” về nét tương đồng của những hang đá nhỏ xinh mà các gia đình người đồng bào đã làm, tôi đã cười mỉm và tròn xoe mắt, thì chắc hẳn bạn cũng không tránh khỏi phần ngạc nhiên và phấn khởi khi nghe “tiết lộ” một cách hài hước rằng: Hang đá Chúa nằm gần như giống với “cái chuồng gà” của người dân ở nơi đây… từ kích cỡ đến kiểu dáng.
Phát hiện ra bí mật này, ta như phải bật cười với lối sánh ví Hang đá với chuồng gà. Cho dẫu như thế, tính chất linh thánh nơi Hang đá người đồng bào cũng không vì thế mà giảm sút hay mất đi. Ở đó, những buổi đọc kinh cầu nguyện bên máng cỏ của Hài Nhi thánh sẽ diễn ra. Ở đó, mọi người trong làng đến gặp gỡ và củng cố đời sống đức tin cho nhau. Và rồi, đến với những gia đình “sở hữu” Hang đá chuồng gà, ta cũng “phát hiện” niềm vui và niềm hạnh phúc căng tràn không chỉ có trên một vài khuôn mặt những thành viên của gia chủ, mà còn lan tỏa cho rất nhiều người trong buôn làng. Từ bí mật này, ta lại được đưa dẫn để đi vào bí mật khác đã được bật mí từ lâu, rằng: Nơi Chúa Hài Đồng được sinh ra thực sự là chuồng của chiên bò lừa. Hóa ra, Hang đá kiểu chuồng gà của núi rừng Tây nguyên lại đang đưa ta tìm lại gần hơn với ý tưởng Về Nguồn cùng Kinh Thánh. Để rồi, nơi nào có Hoàng Tử Bình An ngự trị thì nơi đó chắc chắn sẽ có an hòa.
Đến khi chợt thấy một Hang đá nhỏ khác nhất, tạm xem là có phần phá cách và sáng tạo; chỉ vì ít mang dáng dấp của cái chuồng gà nữa, chúng tôi cười tươi và hỏi: “Ê, sao thấy giống Hang đá nhà kâo (Tiếng Jrai: Kâo = “tôi”) vậy? Tư tưởng lớn gặp nhau hay sao? Và lời đáp của chủ nhà lại vô cùng thật thà, chân tình và chất phác: “Thì làm theo Hang đá nhà Ih mà” (Tiếng Jrai: Ih = “bạn”). Hôm trước ra nhà Ih, rồi nhìn thấy…
À! Vậy ra, anh chị em người đồng bào vẫn có thể tiếp cận nhanh và muốn đem thêm những nét đẹp khác vào nếp sống của họ. Với dấu hiệu và chiều hướng này, nên chăng là chúng ta cảm thấy vui, đang khi chúng ta cũng muốn lưu giữ lấy những vẻ đẹp truyền thống, những nét duyên có tính hoang sơ của người đồng bào thiểu số? Có lẽ, nếu kết hợp được giữa cũ và mới một cách hài hòa thì thật tuyệt vời.
Đến khi chợt thấy một Hang đá nhỏ khác nhất, tạm xem là có phần phá cách và sáng tạo; chỉ vì ít mang dáng dấp của cái chuồng gà nữa, chúng tôi cười tươi và hỏi: “Ê, sao thấy giống Hang đá nhà kâo (Tiếng Jrai: Kâo = “tôi”) vậy? Tư tưởng lớn gặp nhau hay sao? Và lời đáp của chủ nhà lại vô cùng thật thà, chân tình và chất phác: “Thì làm theo Hang đá nhà Ih mà” (Tiếng Jrai: Ih = “bạn”). Hôm trước ra nhà Ih, rồi nhìn thấy…
À! Vậy ra, anh chị em người đồng bào vẫn có thể tiếp cận nhanh và muốn đem thêm những nét đẹp khác vào nếp sống của họ. Với dấu hiệu và chiều hướng này, nên chăng là chúng ta cảm thấy vui, đang khi chúng ta cũng muốn lưu giữ lấy những vẻ đẹp truyền thống, những nét duyên có tính hoang sơ của người đồng bào thiểu số? Có lẽ, nếu kết hợp được giữa cũ và mới một cách hài hòa thì thật tuyệt vời.
Ia Linh _ Giáng Sinh 2021