(1832-1861)
Trong cuộc đời mỗi người, chúng ta được trưởng thành từ sự giáo dục của cha mẹ, từ những tương quan tốt trong cuộc sống, từ những rèn luyện cá nhân. Đôi khi chúng ta cũng được lớn lên và thanh luyện từ trong những gian nan thử thách. Tuy nhiên, nếu ngay cả trong gian nan thử thách mà chúng ta vẫn có thể tôi rèn mình, chúng ta vẫn nâng đỡ anh chị em xung quanh, và làm tông đồ đắc lực cho Chúa thì đây quả là điều vô cùng cao quý. Cuộc đời của thánh tử đạo Giu-se Nguyễn Duy Khang sẽ cho mỗi người chúng ta thấy được nét đẹp ấy; nét đẹp của những người vươn lên trong thử thách khổ đau nét đẹp của những người trong đau khổ vẫn chiếu ngời ánh sáng của Chúa, vẫn nhìn thấy anh chị em đồng loại xung quanh mình.
Giu-se Nguyễn Duy Khang chào đời năm 1832, tại Cao Mại, xã Trà Vi, huyện Vũ Tiên, phủ Kiến Xương, tỉnh Thái Bình. Cha mẹ cậu là những tín hữu đạo đức, đã hướng dẫn các con vào đời sống đạo ngay từ nhỏ. Cha cậu mất sớm, cậu được mẹ săn sóc tận tình. Bà lo liệu cho cậu được học hành, gợi cho cậu ý muốn hiến dâng đời mình cho Thiên Chúa và gởi cậu vào Nhà Đức Chúa Trời giúp việc cho một cha dòng Đa Minh.
Sống trong môi trường tốt, cậu được thấm nhiễm những điều cao đẹp. Cậu đã dồn tâm lực để rèn luyện chính bản thân trở thành người tôi tớ tốt lành thánh thiện trước nhan Thiên Chúa. Thầy đã định hướng và đã chọn cho mình một lý tưởng dấn thân, sống hết mình cho lý tưởng ấy, phó thác cho Chúa và vui tươi bước đi.
Sau mười mấy năm sống với vị linh mục dòng Đa Minh tốt lành này, cậu Giu-se Khang được ngài gửi vào chủng viện Kẻ Mốt để học tiếng La-tinh, chuẩn bị cho sứ vụ linh mục tương lai. Trong chủng viện, thầy Khang luôn nêu gương sáng cho anh em trong việc học hành và kỷ luật. Những ai đã tiếp xúc với thầy đều nói thầy đạo đức, có tính cương trực và luôn luôn hòa nhã với hết thảy mọi người.
Ngày 05/8/1861 vua Tự Đức ban hành chiếu chỉ phân sáp để tiêu diệt đạo Ki-tô trong cả nước. Đức cha Héc-mô-si-la Liêm vô cùng đau đớn khi phải quyết định giải tán chủng viện Kẻ Mốt. Thầy Khang nhất quyết xin đi theo Đức Cha cho tới cùng. Khi giã từ các bạn, thầy nói: "Tôi nhất định theo đức cha, các quan có bắt ngài, ắt sẽ chẳng tha tôi. Đức cha chết vì đạo, tôi cũng chết theo...” Từ đêm đó, hai cha con bắt đầu sống lưu lạc và phải di chuyển đi nhiều nơi. Tương lai tuy mờ mịt, nhưng Thầy Khang vẫn vui tươi nhờ lòng tin tưởng phó thác và tâm tình hiến dâng mạng sống cho Chúa.
Khi bị bắt, thầy Khang bị giam chung với một số tín hữu. thầy liền tổ chức cho cả phòng giam đọc kinh chung mỗi ngày ba lần, và mỗi tối làm việc thống hối đền tội để chuẩn bị đón nhận phúc tử đạo. Trong thời gian này, thầy bị đưa ra tòa tra tấn, bị đánh đòn. Thầy can đảm chịu đựng và luôn giữ vững đức tin.
Cuộc đời thánh Giu-se Nguyễn Duy Khang giúp ta nghiệm ra rằng, người yêu mến Chúa là người: trong gian khó, vẫn một lòng tin tưởng phó thác và biết dùng những khó khăn để rèn luyện chính mình; trong tù đày, vẫn ra sức gieo hạt giống Tin Mừng; trong thất vọng, vẫn tươi vui hy vọng; trong bạo tàn, vẫn thấy tình yêu và làm cho tình yêu triển nở; trong thử thách, vẫn trung thành với chọn lựa; và trong bách hại vẫn kiên trung và mạnh dạn tuyên xưng niềm tin vào Thiên Chúa… Đó chính là điểm nhắm, đó chính là đường hướng mà thánh Giu-se Nguyễn Duy Khang sống và làm chứng. Ước gì khi chiêm ngắm thánh Giu-se Nguyễn Duy Khang chúng ta có thêm nghị lực rèn luyện chính mình trong những lúc chúng ta gặp nguy nan thử thách.
Lạy Chúa, được ơn Chúa nâng đỡ, thánh Giu-se Nguyễn Duy Khang đã vững tin trong thử thách gian nan, đã trưởng thành trong bách hại nguy khó. Chúng con hiểu rằng, không thể có một cuộc sống mà không có đau khổ. Xin cho mọi gia đình Ki-tô luôn giữ được bình an trong nguy khó. Xin cho các Ki-tô hữu được lớn lên và trưởng thành trong bách hại. Xin đừng để những đau khổ đè bẹp tình yêu, đừng để những gian khó làm chết nghẹt hạt mầm đức tin, nhưng biết biến những gian khó thử thách thành cơ hội trưởng thành. Amen
Minh Thùy