Con đường mới cho người xây dựng AI

Ngày 3 tháng 11 năm 2025, trong sứ điệp gửi đến các tham dự viên Diễn đàn “Những Nhà Xây dựng AI”[1] tại Đại học Giáo hoàng Gregorian, Đức Thánh Cha Lêô XIV đã nói: công nghệ không chỉ là vấn đề của máy móc, mà là câu chuyện của chính con người. Ngài mời gọi mọi người, đặc biệt là những ai đang tham gia phát triển trí tuệ nhân tạo, hãy hướng công nghệ về lại với cội nguồn của nó: phẩm giá con người và ích chung.

Trong diễn đàn  Đức Thánh Cha nhấn mạnh rằng; “Không chỉ là AI có thể làm gì, mà là chúng ta đang trở thành ai qua những công nghệ mà mình tạo ra”. Quả vậy, thế giới đang bước vào một kỷ nguyên mà những thuật toán, mô hình máy học và công cụ số có thể viết, vẽ, dạy, thậm chí cảm nhận thay cho con người. Nhưng càng đi xa trong năng lực sáng tạo, chúng ta càng cần quay lại với câu hỏi căn bản về ơn gọi làm người: đâu là ranh giới giữa sáng tạo và tự hủy, giữa đổi mới và đánh mất chính mình?

Đức Thánh Cha nhắc rằng, mọi phát minh của con người đều bắt nguồn từ khả năng sáng tạo mà Thiên Chúa đã trao ban. Bởi vậy, khi con người sáng tạo, họ đang tham dự vào chính hành động sáng tạo của Thiên Chúa. Điều đó cũng đồng nghĩa với một trách nhiệm đạo đức và thiêng liêng: mỗi dòng mã, mỗi lựa chọn thiết kế, đều biểu lộ một tầm nhìn về nhân loại. Nếu công nghệ ra đời chỉ để phục vụ thị trường hay củng cố quyền lực, nó sẽ sớm biến thành một thứ “ngẫu tượng” mới. Nhưng nếu nó được tạo ra từ lòng tôn trọng sự sống và tình yêu thương, nó sẽ trở thành một hình thức thờ phượng, một cách phản chiếu Đấng Tạo Hóa trong thế giới kỹ thuật số.

Từ góc nhìn ấy, trí tuệ nhân tạo không phải là mối đe dọa đối với đức tin, mà là một thách đố: làm sao để trí tuệ được tạo ra bởi con người vẫn giữ được “linh hồn” của nhân loại. Đức Thánh Cha mời gọi các nhà xây dựng AI vun trồng khả năng phân định đạo đức như một phần cốt lõi của công việc. Vì trí tuệ, dù là tự nhiên hay nhân tạo, chỉ thật sự “có trí” khi nó biết hướng đến điều thiện. Một hệ thống thông minh không thể được gọi là tiến bộ nếu nó không biết tôn trọng người yếu thế, không bảo vệ sự sống, không nuôi dưỡng lòng trắc ẩn.

Sứ điệp của Đức Thánh Cha còn mở ra một chân trời mục vụ mới: AI như một phương tiện truyền giáo. Khi các nhà khoa học, nghệ sĩ và nhà giáo dục Công giáo cùng nhau tìm cách để công nghệ phục vụ việc loan báo Tin Mừng; từ giáo dục, y tế cho đến sáng tạo nghệ thuật, thì đó là một cách để đức tin và lý trí đối thoại trong thời đại kỹ thuật số. Những thuật toán, nếu được nuôi dưỡng bởi Tin Mừng, có thể trở thành cầu nối cho chân lý và vẻ đẹp; những nền tảng kỹ thuật số, nếu được xây dựng bằng tình yêu, có thể là không gian của lòng nhân ái và sự gặp gỡ.

Điều đáng suy gẫm hơn cả là cách Đức Thánh Cha kết thúc sứ điệp: Ngài phó thác công việc của Diễn đàn cho Đức Maria, Ngai Tòa sự Khôn ngoan, và cầu xin cho trí tuệ nhân tạo “phản chiếu bản thiết kế của Đấng Tạo Hóa: thông minh, mang tính tương quan và được hướng dẫn bởi tình yêu”. Trong lời cầu nguyện ấy, có thể thấy toàn bộ linh đạo của sự sáng tạo: con người không được mời gọi chỉ để hiểu biết mà để yêu thương; không phải để điều khiển mà để phục vụ.

Suy tư này chạm đến tận căn của sứ mạng Kitô hữu giữa thời đại kỹ thuật số. Con người có thể sáng tạo những hệ thống biết tính toán, nhưng chỉ có con tim mới giúp chúng ta nhận ra đâu là điều thiện. Trí tuệ nhân tạo có thể phân tích dữ liệu, nhưng chỉ tình yêu mới giúp thế giới này có hy vọng. Bởi vì cuối cùng, như Đức Thánh Cha nhấn mạnh, trí tuệ, dù là nhân tạo hay con người chỉ tìm thấy ý nghĩa trọn vẹn trong tình yêu, tự do và mối tương quan với Thiên Chúa.

Và như thế, khi ta đặt công nghệ dưới ánh sáng của Tin Mừng, điều kỳ diệu xảy ra: trí tuệ nhân tạo không còn là đối thủ của đức tin, mà trở thành một con đường bác ái mới nơi con người cộng tác với Thiên Chúa để tiếp tục sáng tạo.

Mưa Hạ

Nguồn tin từ Vatican News

Bản dịch của Tri Khoan