Giáo dục: Đào tạo con người để làm người

Giáo dục chưa bao giờ đứng trước nhiều đòi hỏi như hôm nay. Trong thời đại mà tri thức tăng trưởng theo từng giờ, công nghệ thay đổi từng phút và con người liên tục đối diện những biến động xã hội, câu hỏi “đào tạo con người theo hướng nào?” trở thành vấn đề sống còn của mọi nền giáo dục. Nhân ngày Nhà giáo Việt Nam 20.11, chúng ta cần suy ngẫm lại sứ mạng giáo dục: Giáo dục đang xây dựng điều gì cho tương lai, và chúng ta đang chuẩn bị điều gì cho thế hệ trẻ?

Đức cha Phêrô Huỳnh Văn Hai, trong Thư gửi giáo chức Công giáo nhân ngày 20.11.2025, nhấn mạnh rằng “Trí khôn nhân tạo (AI) có thể cung cấp cho chúng ta vô số kiến thức … nhưng nó không thể đào luyện cho con người một nền đạo đức đúng nghĩa, vốn được chuyển tải bằng cuộc sống và chứng nhân.” [1].  Đức Cha dẫn lại lời Đức Giáo Hoàng Phanxicô: “Giáo dục không chỉ là việc truyền tải kiến thức mà còn là sự hình thành toàn diện con người về trí tuệ, tình cảm, nhân bản và thiêng liêng.” [2] Đấy chính là mục tiêu mà giáo dục cần hướng đến: dù kiến thức ngày càng dễ tiếp cận, con người thực sự cần nhiều hơn là thông tin, họ cần hình thành nhân cách, lòng nhân ái và trách nhiệm.

Tầm nhìn này đồng điệu với thông điệp của Đức Thánh Cha Lêô trong diễn văn tại Đại học Giáo hoàng Laterano. Ở đó, giáo dục được nhìn nhận như một hành trình xây dựng nhân phẩm, không chỉ là nơi truyền kiến thức mà còn là môi trường vun đắp tình huynh đệ và trách nhiệm cộng đồng. Chủ nghĩa cá nhân, theo diễn văn, là một “virus” khiến con người mất định hướng khi chỉ quan tâm đến cái “tôi” riêng lẻ, dẫn tới sự cô lập, xung đột, và thiếu liên đới giữa người với người. [3] Giáo dục vì thế phải là nơi nuôi dưỡng tinh thần tương hỗ, khơi dậy khả năng hợp tác, và khẳng định rằng con người là thành viên của một cộng đồng rộng lớn hơn chính mình.

Trong bài diễn văn, Đức Thánh Cha cũng cảnh báo rằng; khi nghiên cứu và giảng dạy bị giản lược, sẽ đánh mất luôn khả năng trang bị cho con người năng lực phân tích, phản biện, và sáng tạo. Chính vì thế, Đức Thánh Cha kêu gọi nhà trường phải trở thành “nơi của nghiên cứu và học tập chân thực”, nơi giảng viên được đào tạo bài bản và sinh viên học với động lực nghiêm túc, nơi tri thức được nuôi dưỡng bằng đối thoại liên ngành và sự tìm kiếm chân lý. [4]

Cùng nhịp suy tư đó, Đức cha Phêrô Huỳnh Văn Hai cũng cũng ghi nhận giá trị con người nơi thầy cô: “là một giáo viên Công giáo, … chúng ta còn được nhắc nhở phải sống gương mẫu, “tôn trọng phẩm giá, và biết đồng hành với người học bằng cả trái tim”[5]. Một thế hệ trẻ được hình thành bởi những người thầy có tâm và có tầm sẽ là thế hệ biết sống vì công ích, đó là mục tiêu tối hậu của giáo dục.Giáo viên theo đó trở thành nhân tố then chốt của việc định hình một thế hệ sống vì người khác, sống vì công ích.

Đối thoại cũng là chìa khóa mở ra tương lai của giáo dục trong thời đại mới. Khi giáo dục mở ra không gian tư duy mở, đối thoại giữa đức tin và khoa học, giữa truyền thống và hiện đại, giữa các nền văn hóa, thì con người học cách đặt câu hỏi, học cách chia sẻ, học cách lắng nghe và học cách suy nghĩ chứ không chỉ tiếp nhận. Diễn văn của Đức Thánh Cha tại Đại học Laterano gọi đối thoại là “thao trường của cam kết”[6], là nơi để khái niệm được rèn luyện, để con người đối diện với những thách thức của thời đại bằng lý trí và lòng trắc ẩn.

Từ những gợi ý trên, tri ân ngày Nhà giáo Việt nam  không chỉ là nhớ ơn thầy cô, mà còn là lời mời gọi chúng ta tái định hướng giáo dục: trở về với nhân bản, nuôi dưỡng sự nghiêm cẩn tri thức, đặt công ích làm mục tiêu, và phát triển văn hóa đối thoại. Giáo dục như vậy sẽ không chỉ truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ mà còn tôn vinh nghề dạy học, bởi vì mỗi thầy cô không chỉ truyền kiến thức, mà gieo mầm giá trị cho một xã hội tốt đẹp hơn.

Giữa những đổi thay chóng mặt của thời đại, người thầy vẫn là người giữ lửa: lặng lẽ, bền bỉ, kiên trì gieo vào lòng xã hội những hạt giống của chân lý và nhân ái. Và chính nơi đó, giáo dục tiếp tục giữ được ý nghĩa đẹp nhất của mình: đào tạo con người để làm người, trước khi họ trở thành bất kỳ điều gì khác.

Mưa HẠ