Thánh Giê-rô-ni-mô Héc-mô-xi-la Liêm (Vọng)
S. Hieronymus Hermosilla
(1800-1861)
Khi nói về các vị thừa sai đã đổ máu đào trên quê hương Việt Nam để đem Tin Mừng đến cho dân Việt, chúng ta không thể không nói đến ba vị thừa sai lỗi lạc và can đảm nhất trong lịch sử Giáo Hội Việt Nam đó là: đức cha Héc-mô-xi-la Liêm, đức cha Stê-pha-nô Thể và đức cha Rê-tô Liêu. Đây là ba cột trụ nâng đỡ Giáo Hội Việt Nam trong những giai đoạn khó khăn bách hại. Riêng thánh giám mục Héc-mô-xi-la Liêm luôn đứng đầu sổ truy nã của ba triều vua. Tuy nhiên, ngài đã hoàn thành sứ mệnh truyền giáo cách xuất sắc.
Giê-rô-ni-mô Héc-mô-xi-la Liêm sinh 30/9/1800 tại Tây Ban Nha. Từ nhỏ, cậu được theo học với các cha dòng Biển Đức, nhưng duyên kỳ ngộ đã đưa cậu đến với dòng Đa Minh. Cậu được lãnh tu phục năm 19 tuổi. Sau khi khấn dòng năm 24 tuổi, thầy Héc-mô-xi-la và 11 tu sĩ cùng Dòng tình nguyện đi truyền giáo ở Viễn Đông và đã đến Ma-ni-la. Tại đây, ngài được thụ phong linh mục. Năm 28 tuổi, ngài tình nguyện đến Việt Nam cùng với ba thừa sai Pháp. Tháng 4/1841, ngài làm Đại diện Tông Tòa và được tấn phong giám mục.
Dưới thời vua Thiệu Trị, tình thế bắt hại đạo tạm lắng. Đức cha Liêm đã cho tu sửa các nhà thờ bị tàn phá, mở lại các trường dạy giáo lý, tổ chức các tuần đại phúc, phát động chương trình lần hạt mân côi, lập lại các chủng viện, khôi phục lại các nhà dòng, đào tạo linh mục.
Ngài để lại cho các giáo phận dòng ở miền Bắc Việt Nam một nét đẹp văn hóa đó là: Năm 1844, ngài mở lễ kính thánh Đa Minh rất trọng thể. Các linh mục tu sĩ, giáo dân thay nhau về Nam Am suốt tám ngày liền. Họ gặp nhau chia sẻ tin tức và kinh nghiệm sống đạo của mình. Thánh lễ đại trào duy nhất của đức cha Liêm, sau này đã trở thành tập tục "Lễ Đầu Dòng" trong giáo phận. Ngày 22/8/1844 tại Đông Xuyên, đức cha Liêm rửa tội cho 44 người lớn, trong đó có một chánh tổng, một phó tổng, tám lý trưởng, một thầy cúng.
Công việc đáng ghi nhớ nhất là ngài đã xin Tòa Thánh cho phân chia giáo phận thành hai: giáo phận Trung Đàng Ngoài (Bùi Chu và Thái Bình) và giáo phận Đông Đàng Ngoài (Hải Phòng).
Ngài đang đổ công sức xây dựng Giáo Hội Việt Nam, thì cuộc bách hại đạo của vua Tự Đức bắt đầu. Nếu hình ảnh ba cây thập giá trên đồi Can-vê xưa, ở đó Chúa Giê-su bị án oan giữa hai tên trộm làm cho nhiều người qua lại dừng chân; thì hình ảnh thương tâm của ngày 01/11/1861 đã khắc sâu trong lòng giáo dân Việt Nam – ba vị truyền giáo cùng quê hương Tây Ban Nha: đức cha Héc-mô-xi-la Liêm, đức cha O-choa Vinh và cha A-ma-tô Bình cùng bị nhốt trong cũi, cùng bị trói vào cột và cùng bị chém đầu sau một tiếng trống.
Đức cha đã nằm xuống, nhưng chân lý ngài đã truyền giảng, phong thái và nhiệt tâm của ngài vẫn sống mãi trong các tín hữu và hàng giáo sĩ của Giáo phận. Đức Giáo Hoàng Phao-lô VI từng nhắc nhở các vị mục tử trong Giáo Hội rằng: ngày nay người ta cần những chứng nhân hơn là thầy dạy và nếu có là thầy dạy thì cũng phải là những chứng nhân. Hơn lúc nào hết, Giáo Hội Việt Nam của chúng ta đang cần những vị mục tử nhân lành, dám sống và dám chết và nên gương mẫu cho đoàn chiên của mình. Chiêm ngắm gương thánh giám mục Héc-mô-xi-la Liêm, chúng ta cùng cầu nguyện:
Lạy Chúa, Chúa đã xây dựng Giáo Hội bằng cuộc hiến tế của Chúa. Bởi thế chúng con vững tin rằng không có một thế lực trần gian nào có thể làm hủy hoại hay triệt phá Giáo Hội được. Trong lòng tin đó, xin Chúa ban cho Giáo Hội Việt Nam thân yêu của chúng con có được những vị mục tử nhân lành dám sống và làm chứng cho chân lý của Chúa. Xin cho các ngài luôn biết lấy Lời Chúa mà bảo ban dạy dỗ; lấy chính đời sống đạo hạnh làm đuốc soi đường cho đàn chiên tiến về quê hương vĩnh cửu; lấy tình yêu mục tử mà đối xử với đàn chiên và nhất là dám can đảm hy sinh để bảo vệ đàn chiên trước những thế lực xấu xa đang tìm cách bách hại Giáo Hội.
Chúng con cũng nài xin Chúa ban cho chúng con lòng trung thành đối với Giáo Hội và sự tuân phục đối với các đấng bản quyền mà Chúa đã đặt lên làm người mục tử chăm sóc chúng con. Amen