Ngày 14/11
Thánh Stêphanô Théodore Cuénot Thể
(ÉTIENNE THÉODORE CUENOT - THỂ)
Giám mục Hội Thừa Sai Paris (1802 - 1861)
I. Tiểu sử
(ÉTIENNE THÉODORE CUENOT - THỂ)
Giám mục Hội Thừa Sai Paris (1802 - 1861)
I. Tiểu sử
Tôi có chết đi, người ta có thể tìm người thay thế, lâu lắm là một năm;
nhưng khi một linh mục bản xứ hay một chủng sinh chết đi
thì phải mất 20-30 năm mới có người thay thế.
nhưng khi một linh mục bản xứ hay một chủng sinh chết đi
thì phải mất 20-30 năm mới có người thay thế.
Thánh Étienne Théodore Cuenot sinh ngày 08-02-1802 tại làng Le Bélieu, thuộc Giáo phận Besançon, nước Pháp. Sau cách mạng Pháp 1789, nhà thờ Bélieu bị đóng cửa, bố mẹ cậu âm thầm đưa cậu đi lãnh Bí tích Thánh tẩy trong một vựa lúa bên cạnh nhà.
Gia đình vốn tương đối khá giả, nhưng vì chiến tranh, mất mùa, dịch tả... ảnh hưởng đời sống kinh tế gia đình, ông bà không còn đủ phương tiện chăm lo cho con. Mùa đông năm 1816, Etienne phải nghỉ học. Bà đã mang cả chiếc áo cưới đi nhờ bác thợ may biến chế thành chiếc áo choàng cho con. Trước cử chỉ cao đẹp âu yếm của thân mẫu, Etienne đoan hứa: “Ngày nào làm linh mục, con sẽ may đền mẹ một áo khác cũng đẹp như áo này”. Ngày 23-7-1817, hội đủ điều kiện học vấn, cậu xin gia nhập Chủng viện Hội Thừa Sai Paris và được thụ phong linh mục ngày 24-9-1825.
Xuống tàu tại hải cảng Bordeaux ngày 27-01-1828, cập bến Ma Cao và năm sau thừa sai Etienne đặt chân đến phần đất Đàng Ngoài. Nhà thừa sai trẻ đầy nhiệt huyết khởi hành chuyến đi bộ dài 83 ngày đến Giáo phận Đàng Trong. Đức cha Taberd - Từ gởi cha Etienne về Chủng viện Lái Thiêu học tiếng Việt, nhận tên Việt là Trí.
Bốn năm đầu tiên tại miền đất truyền giáo, cha Trí bị cơn bệnh lao hành hạ gần chết. Mùa xuân năm 1833, tình hình cấm đạo căng thẳng, các thừa sai miền Nam Kỳ lục tỉnh phải lánh nạn sang Xiêm (Thái Lan) rồi qua Phố Mới (Hạ Châu: Singapore). Ngày 03-5-1835, Giám mục Jean Taberd - Từ, đang lánh nạn tại Penang, nhận được sắc phong của Tòa Thánh, đã tấn phong thừa sai Etienne Cuenot - Trí làm Giám mục phó Giáo phận Đàng Trong.
Sau lễ tấn phong, Đức cha Cuenot - Trí xuống tàu tại Hạ Châu trở lại thương cảng Cửa Hàn. Trở lại Đàng Trong, Đức cha Cuenot đổi tên mới là Thể, ẩn trú tại họ đạo An Ngãi (Quảng Nam) trong ba năm để chăn dắt đoàn chiên, về sau chuyển đến họ đạo kỳ cựu Gò Thị.
Nhận trách nhiệm Chủ Chăn, đối diện với tình hình mục vụ trên phần đất truyền giáo Giáo phận Đàng Trong quá bao la, ngăn sông cách núi, Đức cha Thể quyết định triệu tập Công Đồng tại Gò Thị. Công Đồng Gò Thị nhóm họp vào các ngày 5, 6 và 10 tháng 8 năm 1841, nhằm định hướng, quy định sinh hoạt mục vụ, ấn định việc ban hành các bí tích và chương trình huấn luyện hàng giáo sĩ bản quốc. Đức cha Thể tích cực khuyến khích việc gửi chủng sinh sang tu học tại Chủng viện Penang.
Đức cha Thể còn đề nghị Tòa Thánh phân chia Giáo phận Đàng Trong thành hai Giáo phận: Tây Đàng Trong (Sài Gòn) và Đông Đàng Trong (Quy Nhơn). Sáu năm sau, năm 1850, Đức cha Cuenot - Thể xin cắt phần đất phía Bắc Sông Gianh đến chân đèo Hải Vân làm thành Giáo phận Bắc Đàng Trong (Huế) và ủy thác Đức cha François Pellerin - Phan coi sóc.
Mùa xuân năm 1854, khi tình hình bách hại trở nên gay gắt, Đức cha Cuenot - Thể cương quyết ở lại giáo phận, nhưng khuyên các thừa sai và linh mục bản quốc tạm thời đưa số chủng sinh xuống miền Nam Kỳ lục tỉnh, ruộng đồng mênh mông, sông nước bao la, để còn cơ hội sống sót và còn hy vọng bảo toàn tương lai giáo phận. Trong thư gửi về Chủng viện Hội Thừa Sai Paris, Đức cha viết: “Những nguy hiểm tôi trải qua trong năm 1854 còn hơn tất cả những gì tôi đã chịu đựng trong 22 năm bách hại”.
Chúa nhật, ngày 27-10-1861, sau khi Đức cha dâng Thánh lễ tại gia đình bà Maria Mađalêna Huỳnh Thị Lưu, quan quân vây kín làng Gò Bồi. Đức cha Cuenot - Thể cùng với thầy Tuyên (đại chủng sinh) và thầy Nghiêm (tiểu chủng sinh) kịp trốn xuống hầm, nhưng chưa kịp cất giấu đồ lễ vì vừa dâng lễ xong. Vì chứng cớ ấy mà quân lính thề phá nhà, nếu không tìm thấy đạo trưởng Tây Dương. Mọi người trong nhà đều bị tra tấn, bà Lưu bị đánh đòn 17 roi.
Sau hai ngày và một đêm ở dưới hầm, Đức cha và hai thầy khát khô cả cổ. Vả lại, vì quân lính không bỏ đi nếu chưa bắt được Đức cha, nên cha tự ra nộp mình. Vừa thấy ngài, quân lính tới trói tay chân ngài lại. Hôm sau, Đức cha bị nhốt trong cũi đưa về tỉnh Bình Định. Hai thầy, bà Lưu và hai người lân cận cũng bị mang gông giải đi. Về sau, tất cả cùng bị xử tử.
Do những căn bệnh nguy hiểm vùng nhiệt đới, Đức cha đã chết trong tù ngày 14-11-1861, dưới triều vua Tự Đức. Án lệnh gửi từ triều đình Huế có viết: “Tên Thể, đạo trưởng Tây Phương, đã đến ẩn náu trong xứ này 40 năm nay, giảng tà đạo đánh lừa dân chúng. Hắn đã bị bắt, bị thẩm vấn và đã thú nhận. Chính lẽ ra phải trảm quyết, bêu đầu, nhưng nay đã chết trong tù vì bệnh tật. Dù sao xác cũng phải buông sông”.
Gia đình vốn tương đối khá giả, nhưng vì chiến tranh, mất mùa, dịch tả... ảnh hưởng đời sống kinh tế gia đình, ông bà không còn đủ phương tiện chăm lo cho con. Mùa đông năm 1816, Etienne phải nghỉ học. Bà đã mang cả chiếc áo cưới đi nhờ bác thợ may biến chế thành chiếc áo choàng cho con. Trước cử chỉ cao đẹp âu yếm của thân mẫu, Etienne đoan hứa: “Ngày nào làm linh mục, con sẽ may đền mẹ một áo khác cũng đẹp như áo này”. Ngày 23-7-1817, hội đủ điều kiện học vấn, cậu xin gia nhập Chủng viện Hội Thừa Sai Paris và được thụ phong linh mục ngày 24-9-1825.
Xuống tàu tại hải cảng Bordeaux ngày 27-01-1828, cập bến Ma Cao và năm sau thừa sai Etienne đặt chân đến phần đất Đàng Ngoài. Nhà thừa sai trẻ đầy nhiệt huyết khởi hành chuyến đi bộ dài 83 ngày đến Giáo phận Đàng Trong. Đức cha Taberd - Từ gởi cha Etienne về Chủng viện Lái Thiêu học tiếng Việt, nhận tên Việt là Trí.
Bốn năm đầu tiên tại miền đất truyền giáo, cha Trí bị cơn bệnh lao hành hạ gần chết. Mùa xuân năm 1833, tình hình cấm đạo căng thẳng, các thừa sai miền Nam Kỳ lục tỉnh phải lánh nạn sang Xiêm (Thái Lan) rồi qua Phố Mới (Hạ Châu: Singapore). Ngày 03-5-1835, Giám mục Jean Taberd - Từ, đang lánh nạn tại Penang, nhận được sắc phong của Tòa Thánh, đã tấn phong thừa sai Etienne Cuenot - Trí làm Giám mục phó Giáo phận Đàng Trong.
Sau lễ tấn phong, Đức cha Cuenot - Trí xuống tàu tại Hạ Châu trở lại thương cảng Cửa Hàn. Trở lại Đàng Trong, Đức cha Cuenot đổi tên mới là Thể, ẩn trú tại họ đạo An Ngãi (Quảng Nam) trong ba năm để chăn dắt đoàn chiên, về sau chuyển đến họ đạo kỳ cựu Gò Thị.
Nhận trách nhiệm Chủ Chăn, đối diện với tình hình mục vụ trên phần đất truyền giáo Giáo phận Đàng Trong quá bao la, ngăn sông cách núi, Đức cha Thể quyết định triệu tập Công Đồng tại Gò Thị. Công Đồng Gò Thị nhóm họp vào các ngày 5, 6 và 10 tháng 8 năm 1841, nhằm định hướng, quy định sinh hoạt mục vụ, ấn định việc ban hành các bí tích và chương trình huấn luyện hàng giáo sĩ bản quốc. Đức cha Thể tích cực khuyến khích việc gửi chủng sinh sang tu học tại Chủng viện Penang.
Đức cha Thể còn đề nghị Tòa Thánh phân chia Giáo phận Đàng Trong thành hai Giáo phận: Tây Đàng Trong (Sài Gòn) và Đông Đàng Trong (Quy Nhơn). Sáu năm sau, năm 1850, Đức cha Cuenot - Thể xin cắt phần đất phía Bắc Sông Gianh đến chân đèo Hải Vân làm thành Giáo phận Bắc Đàng Trong (Huế) và ủy thác Đức cha François Pellerin - Phan coi sóc.
Mùa xuân năm 1854, khi tình hình bách hại trở nên gay gắt, Đức cha Cuenot - Thể cương quyết ở lại giáo phận, nhưng khuyên các thừa sai và linh mục bản quốc tạm thời đưa số chủng sinh xuống miền Nam Kỳ lục tỉnh, ruộng đồng mênh mông, sông nước bao la, để còn cơ hội sống sót và còn hy vọng bảo toàn tương lai giáo phận. Trong thư gửi về Chủng viện Hội Thừa Sai Paris, Đức cha viết: “Những nguy hiểm tôi trải qua trong năm 1854 còn hơn tất cả những gì tôi đã chịu đựng trong 22 năm bách hại”.
Chúa nhật, ngày 27-10-1861, sau khi Đức cha dâng Thánh lễ tại gia đình bà Maria Mađalêna Huỳnh Thị Lưu, quan quân vây kín làng Gò Bồi. Đức cha Cuenot - Thể cùng với thầy Tuyên (đại chủng sinh) và thầy Nghiêm (tiểu chủng sinh) kịp trốn xuống hầm, nhưng chưa kịp cất giấu đồ lễ vì vừa dâng lễ xong. Vì chứng cớ ấy mà quân lính thề phá nhà, nếu không tìm thấy đạo trưởng Tây Dương. Mọi người trong nhà đều bị tra tấn, bà Lưu bị đánh đòn 17 roi.
Sau hai ngày và một đêm ở dưới hầm, Đức cha và hai thầy khát khô cả cổ. Vả lại, vì quân lính không bỏ đi nếu chưa bắt được Đức cha, nên cha tự ra nộp mình. Vừa thấy ngài, quân lính tới trói tay chân ngài lại. Hôm sau, Đức cha bị nhốt trong cũi đưa về tỉnh Bình Định. Hai thầy, bà Lưu và hai người lân cận cũng bị mang gông giải đi. Về sau, tất cả cùng bị xử tử.
Do những căn bệnh nguy hiểm vùng nhiệt đới, Đức cha đã chết trong tù ngày 14-11-1861, dưới triều vua Tự Đức. Án lệnh gửi từ triều đình Huế có viết: “Tên Thể, đạo trưởng Tây Phương, đã đến ẩn náu trong xứ này 40 năm nay, giảng tà đạo đánh lừa dân chúng. Hắn đã bị bắt, bị thẩm vấn và đã thú nhận. Chính lẽ ra phải trảm quyết, bêu đầu, nhưng nay đã chết trong tù vì bệnh tật. Dù sao xác cũng phải buông sông”.
Cầu nguyện cho các Giám mục
Giáo lý Hội thánh Công giáo dạy rằng: “Ðể Tin Mừng luôn luôn được gìn giữ nguyên vẹn và sống động trong Hội Thánh, các tông đồ đã đặt các Giám mục làm người kế nhiệm, và trao lại cho các Giám mục trách nhiệm giáo huấn của các ngài.”[1] Các ngài đem Chúa Kitô đến cho mọi người và đem mọi người đến với Chúa Kitô. Các ngài thực hiện nhiệm vụ bằng giảng dạy, cử hành các bí tích và quản trị Hội thánh. “Mỗi Giám mục thi hành quyền mục vụ trên phần Dân Thiên Chúa được ủy thác cho mình.” Nhưng với tư cách là thành viên Giám mục đoàn, mỗi giám mục có bổn phận quan tâm đến toàn thể Hội thánh. Các ngài thể hiện mối quan tâm đó trước hết bằng việc “điều hành tốt Hội thánh địa phương như một phần của Hội thánh toàn cầu,” như vậy đã là góp phần hữu hiệu vào “công ích của toàn Nhiệm Thể cũng là thân thể của các Hội thánh.” Các ngài phải đặc biệt quan tâm đến những người nghèo, những người bị bách hại vì đức tin, cũng như quan tâm đến các thừa sai đang hoạt động trên toàn thế giới.[2]
Hiểu được sứ mệnh của các Giám mục quan trọng và nặng nề như thế, mỗi người chúng ta hãy yêu mến, hiệp thông và cầu nguyện cho các ngài. Xin thánh Giám mục tử đạo Stêphanô Théodore Cuénot Thể người đã từng hết lòng với Giáo hội Việt Nam vào giai đoạn bách hạo gay gắt nhất, phù trợ cho các Giám mục Việt Nam hôm nay.
Ngày 08/02/1802 miền đất màu mỡ của Giáo hội Pháp đã hân hoan chào đón em nhỏ Stêphanô Théodore Cuénot. Hạt mầm ấy lớn lên với khát vọng dâng mình cho Chúa. Cậu xin vào chủng viện Besancon và thụ phong linh mục năm 23 tuổi (24/9/1825). Cũng như bao tu sĩ linh mục khác, cha Stêphanô Théodore Cuénot Thể khát khao cháy bỏng ước vọng đi truyền giáo loan báo Tin Mừng nước Chúa. Vì thế, cha đã xin gia nhập hội Thừa Sai Paris, và ngày 31/5/1829, cha đến Kẻ Vĩnh, giáo phận Đàng Ngoài. Ngày 24/7 cùng năm cha vào Miền Nam.
Tại Việt Nam mọi người gọi cha với tên gọi cha Stêphanô Thể. Cha vừa làm học trò học tiếng và học văn hóa Việt Nam, vừa làm thầy dạy đào tạo linh mục, tu sĩ và giáo dân. Chẳng bao lâu sau vào năm 1833 vua Minh Mạng đã ra chiếu chỉ cấm đạo trên toàn quốc. Chiếu chỉ này đã khiến cha Thể phải di tản 15 chủng sinh sang Thái Lan. Ở Thái Lan, nhờ cha Thể nói năng thuyết phục, vua Thái Lan cho họ đến ẩn náu tại chủng viện Pénang (Mã Lai) năm 1834. Cha nói: "Bằng mọi giá phải lo cho họ. Như tôi - một thừa sai chết, người ta có thể gửi người khác thay thế chậm lắm là một năm. Một linh mục, chủng sinh Việt Nam nằm xuống, phải mất hai ba chục năm mới có người thay thế được."
Năm 1835, cha Stêphanô Thể được chọn làm Giám mục. Nhậm chức Giám mục, Đức cha Thể đã chú tâm vào đào tạo tu sĩ linh mục. Trong năm 1835 Đức cha đã truyền chức cho 10 thầy giảng. Năm 1841 ngài tổ chức Công Đồng Gò Thị và đưa ra những nguyên tắc sáng suốt để đào tạo một lớp linh mục bản xứ đông đảo và nhiệt thành. Đức cha luôn quan tâm đến việc nâng cao kiến thức và nhân đức cho hàng giáo sĩ. Đức cha chủ trương rằng "Phương pháp tốt nhất để đức tin của các giáo hữu vững vàng là đào tạo họ thành những tông đồ truyền giáo." Đức cha Thể cũng đặc biệt nhấn mạnh đến việc truyền giáo cho các anh chị em dân tộc Ba-na.
Mặc dù bận rộn với nhiệm vụ chủ chăn, với việc đào tạo linh mục tu sĩ, và với sứ vụ truyền giáo, Đức cha Thể vẫn không quên bày tỏ sự hiệp thông liên kết với Toà thánh. Ngài viết thư cho Đức thánh cha rằng: "Xin Đức Thánh Cha cho được hiệp thông trong lời cầu nguyện cùng với tất cả các Giám mục khác trong ngày Đức Thánh Cha long trọng công bố tín điều Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội."
Năm 1861, với chiếu chỉ của vua Tự Đức, Đức cha Thể bị bắt. Trong nhà tù, Đức cha lâm trọng bệnh và qua đời ngày 14/11/1861. Mặc dù Đức cha Stêphanô Thể đã chết rũ tù, nhưng bản ản vẫn truyền quăng xác ngài xuống sông. Tuy Đức cha Cuénot Thể không đổ máu vì đức tin, nhưng căn cứ vào bản án và muôn ngàn nỗi truân chuyên ngài đã chịu vì đạo, Giáo hội vẫn tôn kính Đức cha với tước hiệu tử đạo.
Lạy Chúa, chúng con tạ ơn Chúa đã tặng ban cho Giáo hội Việt Nam những nhà truyền giáo là những mục tử thánh thiện, tài đức và đầy nhiệt tâm phục vụ nước Chúa. Xin ban tràn ơn Chúa Thánh Thần trên hàng Giám mục Việt Nam để các ngài lãnh đạo Giáo hội Việt Nam trong ân sủng và bình an của Chúa. Amen
Hiểu được sứ mệnh của các Giám mục quan trọng và nặng nề như thế, mỗi người chúng ta hãy yêu mến, hiệp thông và cầu nguyện cho các ngài. Xin thánh Giám mục tử đạo Stêphanô Théodore Cuénot Thể người đã từng hết lòng với Giáo hội Việt Nam vào giai đoạn bách hạo gay gắt nhất, phù trợ cho các Giám mục Việt Nam hôm nay.
Ngày 08/02/1802 miền đất màu mỡ của Giáo hội Pháp đã hân hoan chào đón em nhỏ Stêphanô Théodore Cuénot. Hạt mầm ấy lớn lên với khát vọng dâng mình cho Chúa. Cậu xin vào chủng viện Besancon và thụ phong linh mục năm 23 tuổi (24/9/1825). Cũng như bao tu sĩ linh mục khác, cha Stêphanô Théodore Cuénot Thể khát khao cháy bỏng ước vọng đi truyền giáo loan báo Tin Mừng nước Chúa. Vì thế, cha đã xin gia nhập hội Thừa Sai Paris, và ngày 31/5/1829, cha đến Kẻ Vĩnh, giáo phận Đàng Ngoài. Ngày 24/7 cùng năm cha vào Miền Nam.
Tại Việt Nam mọi người gọi cha với tên gọi cha Stêphanô Thể. Cha vừa làm học trò học tiếng và học văn hóa Việt Nam, vừa làm thầy dạy đào tạo linh mục, tu sĩ và giáo dân. Chẳng bao lâu sau vào năm 1833 vua Minh Mạng đã ra chiếu chỉ cấm đạo trên toàn quốc. Chiếu chỉ này đã khiến cha Thể phải di tản 15 chủng sinh sang Thái Lan. Ở Thái Lan, nhờ cha Thể nói năng thuyết phục, vua Thái Lan cho họ đến ẩn náu tại chủng viện Pénang (Mã Lai) năm 1834. Cha nói: "Bằng mọi giá phải lo cho họ. Như tôi - một thừa sai chết, người ta có thể gửi người khác thay thế chậm lắm là một năm. Một linh mục, chủng sinh Việt Nam nằm xuống, phải mất hai ba chục năm mới có người thay thế được."
Năm 1835, cha Stêphanô Thể được chọn làm Giám mục. Nhậm chức Giám mục, Đức cha Thể đã chú tâm vào đào tạo tu sĩ linh mục. Trong năm 1835 Đức cha đã truyền chức cho 10 thầy giảng. Năm 1841 ngài tổ chức Công Đồng Gò Thị và đưa ra những nguyên tắc sáng suốt để đào tạo một lớp linh mục bản xứ đông đảo và nhiệt thành. Đức cha luôn quan tâm đến việc nâng cao kiến thức và nhân đức cho hàng giáo sĩ. Đức cha chủ trương rằng "Phương pháp tốt nhất để đức tin của các giáo hữu vững vàng là đào tạo họ thành những tông đồ truyền giáo." Đức cha Thể cũng đặc biệt nhấn mạnh đến việc truyền giáo cho các anh chị em dân tộc Ba-na.
Mặc dù bận rộn với nhiệm vụ chủ chăn, với việc đào tạo linh mục tu sĩ, và với sứ vụ truyền giáo, Đức cha Thể vẫn không quên bày tỏ sự hiệp thông liên kết với Toà thánh. Ngài viết thư cho Đức thánh cha rằng: "Xin Đức Thánh Cha cho được hiệp thông trong lời cầu nguyện cùng với tất cả các Giám mục khác trong ngày Đức Thánh Cha long trọng công bố tín điều Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội."
Năm 1861, với chiếu chỉ của vua Tự Đức, Đức cha Thể bị bắt. Trong nhà tù, Đức cha lâm trọng bệnh và qua đời ngày 14/11/1861. Mặc dù Đức cha Stêphanô Thể đã chết rũ tù, nhưng bản ản vẫn truyền quăng xác ngài xuống sông. Tuy Đức cha Cuénot Thể không đổ máu vì đức tin, nhưng căn cứ vào bản án và muôn ngàn nỗi truân chuyên ngài đã chịu vì đạo, Giáo hội vẫn tôn kính Đức cha với tước hiệu tử đạo.
Lạy Chúa, chúng con tạ ơn Chúa đã tặng ban cho Giáo hội Việt Nam những nhà truyền giáo là những mục tử thánh thiện, tài đức và đầy nhiệt tâm phục vụ nước Chúa. Xin ban tràn ơn Chúa Thánh Thần trên hàng Giám mục Việt Nam để các ngài lãnh đạo Giáo hội Việt Nam trong ân sủng và bình an của Chúa. Amen