Thánh Đa Minh Hê-na-rê Minh
(Domingo Henares - Minh)
Giám mục Dòng Đa Minh (1765 – 1838)
I. Tiểu sử
Làm sao tôi dám bước lên ảnh Chúa,
Đấng đã tạo dựng trời đất mà mọi người phải tôn kính thờ lạy.
Thánh Domingo Henares - Minh chào đời ngày 19-12-1765 tại làng Baena, Giáo phận Cordoba, Tây Ban Nha. Sinh trưởng trong một gia đình giàu sang, nhưng cậu Henares được thân mẫu đạo đức giáo dục, biết thương người nghèo, không để tiền tài chi phối.
Năm 16 tuổi, cậu Henares xin nhập Tu viện Đa Minh tại Niebla, sau chuyển sang Tu viện Thánh Giá tại Granada và nhận áo dòng thánh Đa Minh ngày 30-8-1783.
Sau một năm tập viện, thầy Henares xin cha Giám đốc Tập viện cho đi Philippines, nhằm thực hiện ước nguyện truyền giáo miền Viễn Đông.
Đến Manila, thầy tiếp tục các môn thần học và thụ phong linh mục ngày 20-9-1789. Nhận thấy ngài có nhiều đức độ và tài năng, Giám đốc Tu viện muốn giữ tân linh mục ở lại Manila. Thế nhưng, tân linh mục vẫn ôm hoài bão tung cánh đến miền truyền giáo xa xăm.
Con tàu cặp hải cảng Ma Cao. Tại đây, có Đức cha Delgado - Y và hai giáo sĩ khác cùng dòng Đa Minh đang chờ đợi ngài. Cả bốn nhà truyền giáo cùng đặt chân đến Bắc Hà ngày 29-10-1790. Chỉ trong 6 tháng, giáo sĩ Henares đã nói được tiếng Việt, nhận tên Việt là Minh. Ngài được chỉ định làm Giám đốc Chủng viện Tiên Chu, kiêm giáo sư môn Tu đức và Latinh. Năm 1798, Đức cha Delgado - Y đặt ngài làm cha Chính địa phận (Tổng Đại diện).
Ngày 09-9-1800, Đức Thánh Cha Piô VII bổ nhiệm ngài làm Giám mục phó kế vị Đức cha Ignacio Delgado - Y. Lễ tấn phong giám mục được cử hành vào ngày 09-01-1803 tại xứ đạo Phú Nhai.
Đức cha Jeronimo Hermosilla - Liêm tường trình với Thánh Bộ Truyền Giáo về Đức cha Henares - Minh như sau: “Ngài có một đời sống trong trắng, nhiệt tâm cứu các linh hồn, khát khao chịu chết vì đạo, sẵn sàng ra đi cả trong đêm khuya để thi hành mục vụ; một tâm hồn đạo đức cao vượt, siêng năng cầu nguyện và mê đọc sách Giáo phụ; một nếp sống khó nghèo đúng tinh thần Phúc Âm, rất đại lượng với những người xấu số, có thể gọi ngài là cha các kẻ bần cùng”.
Trong một lần di chuyển để tránh bách hại, Đức cha Henares - Minh và thầy Chiểu đang ở trên con thuyền từ Quất Lâm, định ra khơi, nhưng gặp mưa bão kinh hoàng. Một lương dân thấy con thuyền có vẻ khả nghi, mới mời hai cha con vào tạm trú trong nhà mình cho qua cơn giông tố. Nhưng rồi ban đêm, ông đã đi trình báo quan lớn để nhận tiền thưởng trọng hậu.
Đức cha Henares - Minh bị bắt giam vào cũi và bị áp giải lên công đường Nam Định ngày 11-6-1838. Quan cho tra khảo để buộc Đức cha Henares tiết lộ nơi ẩn trốn của các linh mục, nhưng ngài tuyệt đối thinh lặng. Quan tổng đốc Lê Văn Đức yêu cầu Đức cha bước lên thập giá, ngài nói: “Nhà quan có đang tâm để cho một người con đạp lên xác cha mẹ mình không? Làm sao tôi dám bước lên hình ảnh Chúa, Đấng đã tạo dựng trời đất mà mọi người phải tôn kính thờ lạy. Vậy mà các quan dụ dỗ tôi đạp lên Thánh Giá; dù có bị tan xương nát thịt, tôi cũng không thể làm điều tội ác đó”.
Đến pháp trường, ngày 26-6-1838, Đức cha Henares - Minh bước ra khỏi cũi, kêu ba lần tên cực thánh Giêsu và yêu cầu xin mấy phút thinh lặng cầu nguyện. Ngài quỳ xuống đất, đôi mắt nhìn trời, nghiêng đầu cho lý hình thi hành án. Đức cha hưởng thọ 73 tuổi, 48 năm truyền giáo trên quê hương Việt Nam, 38 năm trong sứ vụ giám mục giáo phận.
Ðức Giám mục Domingo Henares - Minh được nâng lên hàng chân phước ngày 27-5-1900 và được tôn phong hiển thánh ngày 19-6-1988.
Trích sách "Hạnh Các Thánh Tử Đạo Việt Nam"
Biên soạn: Hội đồng Giám mục Việt Nam
II. Cầu nguyện
Hầu hết những người sống đời thánh hiến đều cảm nhận được sự hỗ trợ về cả tinh thần lẫn vật chất từ gia đình. Có lẽ hình ảnh đẹp và đáng ghi nhớ nơi cuộc đời Thánh Đa Minh Hê-na-rê Minh đó là khi cha thi hành sứ vụ truyền giáo tại Việt Nam, trong giai đoạn bách hại đạo gay gắt nhất, cha đã soạn một lời kinh đơn sơ để gởi về cho đứa cháu năm tuổi nơi quê nhà, xin cháu cầu nguyện cho cha. Lời kinh đơn sơ như sau:
“Lạy Chúa Giê-su rất dịu hiền là cha của lòng con. Xin Chúa vì cuộc tử nạn thánh, vì công nghiệp và lời Đức Mẹ chuyển cầu, xin đoái thương đến bác của con là Đức Giám mục Đa Minh. Xin gìn giữ bác khỏi mọi sự dữ. Xin cho bác yêu Chúa thiết tha, trung thành phục vụ Chúa suốt cuộc đời. Và nếu cần để tôn vinh và làm hiển danh Chúa hơn, xin cho bác được phúc đổ máu mình và hiến dâng mạng sống cho tình yêu Chúa để làm chứng cho đức tin. Amen".
Cô cháu bé đã dâng lời nguyện đó hằng ngày, dù em biết rất ít về bác của mình. Chúa đã nhận lời khẩn xin tha thiết của hai bác cháu tại hai phương trời xa xăm, hậu phương và tiền tuyến.
Đa Minh Hê-na-rê sinh ngày 19/12/1765 tại làng Ba-ê-na, giáo phận Cô-đô-da, Tây Ban Nha. Năm 16 tuổi, Hê-na-rê xin tu Dòng Đa Minh ở tỉnh Gra-na-da. Năm 18 tuổi, cậu được lãnh tu phục, một năm sau cậu được tuyên khấn. Cuối năm triết đầu tiên, thầy Đa Minh Hê-na-rê xin phép chuyển qua Tỉnh Dòng Rất Thánh Mân Côi – Phi-lip-pin, để được đi truyền giáo ở Việt Nam. Thầy đã được toại nguyện.
Tại Ma-ni-la, thầy He-na-res vừa tiếp tục học thần học, vừa dạy văn chương cho học sinh trường thánh Tô-ma. Năm 24 tuổi, thầy được thụ phong linh mục và được gửi đi truyền giáo tại Bắc Việt. Cha đã được trao phó việc coi sóc chủng viện Tiên Chu. Trong nhiều năm, cha kiên trì dạy các chủng sinh học tiếng La-tinh và giúp họ rèn luyện các nhân đức. Cha được Tỉnh Dòng ủy nhiệm làm Bề trên các cha Dòng Đa Minh tại Việt Nam lúc bấy giờ.
Sau mười ba năm truyền giáo, cha He-na-res Minh được tấn phong giám mục, khởi đầu một giai đoạn phục vụ trong bình an kéo dài hơn 20 năm. Với tinh thần phục vụ cao, đức cha Minh thường chọn cho mình những họ đạo xa, nơi rừng sâu nước độc. Linh mục Héc-mô-si-la Vọng đã viết về đức cha Minh như sau: "Ngài là một thủ lãnh thanh khiết trong đời sống, là vị mục tử nhiệt tâm không hề mỏi mệt vì ơn cứu độ các linh hồn và là đấng khao khát mãnh liệt phúc tử đạo. Ngài sẵn sàng lên đường bất cứ lúc nào trách nhiệm đòi hỏi, dù đang nửa đêm khuya vắng. Ngài có lòng đạo đức trổi vượt, biểu lộ qua việc cầu nguyện không ngừng, đồng thời siêng năng nghiên cứu các giáo phụ. Ngài sống nghèo khó Tin Mừng thực sự, và như một người cha hiền dịu, ngài quảng đại với những người xấu số. Đó là những nhân đức chính mà ngài luôn nêu gương".
Sứ vụ truyền giáo tưởng chừng như bình an hoan lạc. Thế nhưng, không lâu sau đó giữa cơn bách hại của vua Cảnh Thịnh, các quan quân được lệnh lùng bắt các giáo sĩ. Một giáo dân đã lừa cho đức cha trú ẩn và tố giác đức cha. Đức cha đã bị bắt khi trú ngụ tại nhà giáo dân ấy. Quan quân nhốt đức cha vào cũi.
Trước khi khởi hành ra pháp trường, nhiều binh sĩ đã trót nhát sợ đạp lên Thánh Giá, đến quỳ khóc lóc trước cũi, xin đức cha cầu nguyện và tha thứ. Đức cha đã nhân ái an ủi họ và giúp họ thống hối đền tội. Trên đường ra pháp trường, đức cha Minh ở trong cũi với nét mặt hân hoan, miệng thầm thĩ nguyện kinh và giơ tay ban phép lành cho các tín hữu đang khóc thương đứng ở hai bên đường.
Hôm đó là ngày 26/6/1838, Thiên Chúa đã gọi đức cha Hê-na-rê Minh về trời lãnh ngành thiên tuế tử đạo, chấm dứt 73 năm trên dương thế, với 43 năm phục vụ tại Việt Nam, 38 năm giám mục.