Chúng ta hơn một lần đã nghe câu nói vì lợi ích 10 năm trồng cây – vì lợi ích trăm năm trồng người.
Trong cuộc đời, trồng cây và trồng người đều rất quan trọng. Trồng cây để bảo tồn thiên nhiên. Trồng người để xây dựng xã hội con người và làm cho con người trong xã hội ngày phát triển. Thế nhưng thực tế đáng buồn sau khi sự thật được phanh phui và bóc trần.
Sau cơn bão, chúng ta thấy những gốc cây bị trốc và nhìn hình ảnh trồng cây không ai không khỏi ngao ngán.
Chúng ta thấy việc "trồng cây" và "trồng người" không chỉ mang nghĩa đen là việc chăm sóc và phát triển thực vật, con người, mà còn biểu tượng cho quá trình giáo dục, xây dựng con người cả về mặt kiến thức lẫn đạo đức. Tuy nhiên, bên cạnh những giá trị tích cực mà hai quá trình này đem lại, hiện nay xã hội đang chứng kiến sự giả dối trong việc thực hiện cả hai nhiệm vụ này. Sự giả dối ấy không chỉ gây ra những hậu quả nghiêm trọng trong thực tiễn mà còn làm suy đồi giá trị đạo đức và niềm tin trong xã hội.
Khi nói đến việc "trồng cây", ai ai cũng hiểu theo nghĩa đen là hành động gieo trồng, bảo vệ và phát triển cây xanh, nhằm bảo vệ môi trường và tạo ra lợi ích bền vững cho cộng đồng. Tuy nhiên, sự giả dối xuất hiện khi nhiều người, tổ chức tham gia vào các phong trào trồng cây nhưng lại không thực sự có ý thức bảo vệ môi trường. Những chiến dịch trồng cây đôi khi chỉ mang tính hình thức, chỉ nhằm đạt được những mục tiêu ngắn hạn như quảng cáo, tạo tiếng vang, hay đáp ứng các chỉ tiêu nhất thời mà không thực sự chăm sóc, duy trì và bảo vệ những cây đã trồng.
Thế nhưng rồi trong thực tế nhiều phong trào trồng cây diễn ra rầm rộ trong các ngày lễ, sự kiện nhưng sau đó không có ai quan tâm đến việc bảo dưỡng, chăm sóc cây cối. Những cây xanh được trồng theo kiểu "chạy theo phong trào" này sau một thời gian thường khô héo, chết đi vì thiếu sự chăm sóc và quản lý đúng cách. Điều này tạo ra một sự lãng phí tài nguyên và thời gian, và khiến cho hành động trồng cây mất đi ý nghĩa sâu sắc mà nó vốn có.
Đau buồn khi thấy hình ảnh những cây bị trốc rễ không chỉ là minh chứng cho sức mạnh của thiên nhiên mà còn đặt ra nhiều câu hỏi về việc quy hoạch và trồng cây trong các đô thị. Nhiều cây bị đổ cho thấy chúng không có bộ rễ sâu và chắc chắn, có thể do quá trình trồng không đúng kỹ thuật hoặc không phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng. Khi cây bị bật gốc, không chỉ gây thiệt hại về cảnh quan mà còn đe dọa an toàn của con người và các công trình xung quanh.
Vừa qua, khi cơn bão dữ đến cũng là lời nhắc nhở về tầm quan trọng của việc trồng cây không chỉ để làm đẹp mà còn cần có sự chăm sóc, bảo vệ đúng cách. Để cây cối thực sự trở thành “lá chắn” bảo vệ môi trường và cuộc sống, việc chọn giống, trồng và chăm sóc cây cần được quan tâm hơn, đặc biệt trong những khu vực thường xuyên hứng chịu thiên tai.
Giáo dục là nền tảng của tương lai, và nếu sự gian dối tiếp tục tồn tại, chúng ta sẽ phải đối mặt với một xã hội thiếu đi những giá trị chân thật và công bằng.
Nếu như trồng cây là biểu tượng cho việc phát triển môi trường vật chất, thì "trồng người" – công tác giáo dục và phát triển con người – chính là nhiệm vụ cốt lõi trong việc xây dựng xã hội. Tuy nhiên, sự giả dối trong "trồng người" lại xuất hiện ngày càng phổ biến. Nó biểu hiện qua các hành động như giảng dạy thiếu trung thực, chạy theo thành tích, và hệ thống giáo dục thiếu sự tập trung vào giá trị đạo đức và phẩm chất của học sinh.
Ngày nay, ngành giáo dục đang đối mặt với nhiều vấn đề, trong đó sự gian dối trở thành một vấn nạn nghiêm trọng. Từ gian lận trong thi cử, làm giả hồ sơ, đến việc chạy theo thành tích ảo, những hành động này không chỉ làm suy đồi giá trị thật của giáo dục mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tương lai của thế hệ trẻ.
Một trong những biểu hiện rõ nhất của sự gian dối trong giáo dục là bệnh thành tích. Nhiều trường học, giáo viên, và phụ huynh không tập trung vào việc phát triển toàn diện cho học sinh, mà chỉ quan tâm đến điểm số và kết quả thi. Học sinh bị đẩy vào những cuộc chạy đua thành tích, nơi các con số đẹp đẽ không phản ánh đúng năng lực thực sự. Nhiều nơi sẵn sàng chỉnh sửa điểm số, hoặc tổ chức các kỳ thi hình thức để tạo ra những thành tích ảo, chỉ nhằm mục đích làm đẹp báo cáo và "nâng cao thành tích" của trường hoặc cá nhân.
Bên cạnh đó, gian lận trong thi cử cũng là một vấn đề đáng lo ngại. Học sinh sao chép bài, dùng tài liệu lén lút hoặc nhờ sự giúp đỡ từ bên ngoài để đạt được điểm cao, mà không phải bằng năng lực thực sự. Việc này không chỉ làm mất đi ý nghĩa của việc học, mà còn tạo nên một thế hệ trẻ thiếu trung thực, không có khả năng tự học hỏi và sáng tạo.
Sự gian dối trong giáo dục còn xuất hiện ở khâu chạy đua bằng cấp. Nhiều người, thay vì nỗ lực học tập và nghiên cứu, đã chọn cách mua bằng cấp giả hoặc tham gia các khóa học không chất lượng nhưng vẫn được cấp chứng chỉ. Điều này không chỉ làm mất giá trị của bằng cấp mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng nguồn nhân lực trong xã hội.
Hậu quả của những hành vi gian dối trong giáo dục là rất nghiêm trọng. Nó tạo ra những thế hệ trẻ thiếu đạo đức, thiếu kỹ năng thực sự để đóng góp cho xã hội. Ngoài ra, nó làm suy giảm niềm tin của xã hội vào hệ thống giáo dục, dẫn đến sự bất bình đẳng trong cơ hội học tập và việc làm.
Để khắc phục tình trạng này, cần phải có những giải pháp quyết liệt và đồng bộ. Các nhà quản lý giáo dục cần tập trung vào việc nâng cao chất lượng giảng dạy, chấm dứt bệnh thành tích, và tăng cường kiểm soát, xử lý nghiêm những hành vi gian lận. Hơn nữa, việc giáo dục đạo đức và lòng trung thực cho học sinh cũng cần được chú trọng, giúp họ hiểu rằng học tập là con đường dài hạn và bền vững, không chỉ là việc chạy theo những con số và thành tích giả tạo.
Nhiều cơ sở giáo dục, thay vì tập trung vào việc giáo dục con người theo đúng nghĩa, lại đặt nặng vấn đề thành tích và chạy theo các con số, điểm số. Học sinh không được giáo dục toàn diện, mà chỉ được dạy để đạt điểm cao trong các kỳ thi. Các thầy cô, nhà trường, và thậm chí là cả phụ huynh thường "làm đẹp" hồ sơ học sinh, tổ chức các kỳ thi hình thức mà không chú trọng đến chất lượng giáo dục thực sự. Điều này làm giảm giá trị của "trồng người", khiến các thế hệ trẻ không thực sự được phát triển toàn diện về kiến thức và đạo đức.
Hệ quả của việc giả dối trong "trồng người" còn nghiêm trọng hơn cả việc giả dối trong "trồng cây", bởi vì con người là trung tâm của xã hội. Khi giáo dục không còn dựa trên sự trung thực và giá trị chân thật, nó sẽ tạo ra những thế hệ không đủ năng lực và phẩm chất để đối mặt với các thử thách trong cuộc sống. Sự giả dối ấy sẽ làm suy đồi xã hội, phá vỡ những giá trị cốt lõi về lòng trung thực, trách nhiệm, và tình yêu thương giữa con người với con người.
Cả hai hành động "trồng cây" và "trồng người" nếu diễn ra trong sự giả dối đều sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Đối với việc trồng cây, nó làm lãng phí tài nguyên, làm mất đi giá trị bảo vệ môi trường thực sự, và góp phần vào sự hủy hoại hệ sinh thái. Đối với việc trồng người, sự giả dối trong giáo dục sẽ tạo ra một xã hội với những con người thiếu trung thực, thiếu phẩm chất đạo đức, và điều này làm suy yếu nền tảng của sự phát triển xã hội.
Thực tế trong cuộc sống ta thấy việc "trồng cây" và "trồng người" là hai nhiệm vụ quan trọng mà bất kỳ xã hội nào cũng cần chú trọng. Tuy nhiên, nếu những hành động này chỉ mang tính hình thức và thiếu đi sự trung thực, chúng sẽ không mang lại những kết quả bền vững và tích cực. Để xã hội phát triển một cách lành mạnh, chúng ta cần nhìn nhận lại vai trò của mình trong việc thực hiện những nhiệm vụ này, đồng thời cần loại bỏ sự giả dối và chú trọng vào những giá trị thật sự, từ đó xây dựng một môi trường sống và một thế hệ con người đáng tin cậy, trung thực và có trách nhiệm.
Lm. Anmai, CSsR